Οσφυαλγία
Οσφυαλγία
Πρέπει αρχικά να ξεκαθαρίσουμε ότι η οσφυαλγία δεν είναι πάθηση αλλά το σύμπτωμα. Είναι ο πόνος που εντοπίζεται στη μέση, δηλ. στη ραχιαία επιφάνεια του κορμού μας, μεταξύ των κάτω ορίων του θωρακικού κλωβού και των γλουτιαίων πτυχών, και μπορεί να αντανακλάται στους μηρούς. Πολλές φορές η οσφυαλγία συνοδεύεται από ισχιαλγία, δηλ. επέκταση του πόνου κατά μήκος του μηρού και της κνήμης φθάνοντας σε ορισμένες περιπτώσεις μέχρι τα δάκτυλα του ποδιού..
Ποια είναι η συχνότητα της οσφυαλγίας στο γενικό πληθυσμό;
Η οσφυαλγία είναι ένα πολύ συχνό πρόβλημα υγείας στο γενικό πληθυσμό, αφού είναι η δεύτερη σε συχνότητα παθολογική κατάσταση μετά το κοινό κρυολόγημα. Έχει υπολογιστεί ότι 65-80% των ατόμων του γενικού πληθυσμού παρουσιάζουν τουλάχιστον ένα επεισόδιο οσφυαλγίας κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Οσφυαλγία εμφανίζεται στο 11% των ενηλίκων της χώρας μας. Η οσφυαλγία είναι σημαντικά συχνότερη μεταξύ των γυναικών παρά μεταξύ των ανδρών, ενώ η συχνότητά της αυξάνει σημαντικά με την πρόοδο της ηλικίας.
Ποιες είναι οι μορφές της οσφυαλγίας;
Ανάλογα με τη διάρκειά της η οσφυαλγία διακρίνεται σε τρεις μορφές:
- Στην οξεία οσφυαλγία που έχει διάρκεια μικρότερη από 6 εβδομάδες και αντιπροσωπεύει το 85% όλων των περιπτώσεων οσφυαλγίας.
- Στην υποξεία οσφυαλγία που έχει διάρκεια από 6 μέχρι 12 εβδομάδες και αντιπροσωπεύει το 10% όλων των περιπτώσεων οσφυαλγίας.
- Στη χρόνια οσφυαλγία που έχει διάρκεια μεγαλύτερη από 12 εβδομάδες και αντιπροσωπεύει το 5% όλων των περιπτώσεων οσφυαλγίας.
Ανεξάρτητα από τη μορφή της οσφυαλγίας ένα ιδιαίτερο κλινικό χαρακτηριστικό της είναι ότι υποτροπιάζει πολύ συχνά. Σε επιδημιολογικές μελέτες έχει βρεθεί ότι στο 75% των περιπτώσεων η οσφυαλγία υποτροπιάζει τουλάχιστον μια φορά μέσα σε ένα χρόνο.
Ποια είναι τα αίτια της οσφυαλγίας;
Τα αίτια της οσφυαλγίας είναι ποικίλα και κατατάσσονται στις παρακάτω επτά κατηγορίες:
- “Μηχανικά” αίτια
- Μυοσυνδεσμική βλάβη
- Οστεοαρθρίτιδα της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης
- Δισκοκήλη
- Σπονδυλολίσθηση
- Στένωση του σπονδυλικού σωλήνα
- Διάχυτη ιδιοπαθής σκελετική υπερόστωση
- Οροαρνητικές σπονδυλαρθρίτιδες
- Αγκυλωτική σπονδυλαρθρίτιδα
- Ψωριασική αρθρίτιδα
- Αντιδραστική αρθρίτιδα
- Εντεροπαθητική αρθρίτιδα
- Μη διαφοροποιημένη οροαρνητική σπονδυλαρθρίτιδα
- Οστεοπόρωση
- Μικροβιακοί παράγοντες
- Νεοπλασματικά νοσήματα
- Καλοήθη (οστεοειδές οστέωμα)
- Κακοήθη (πολλαπλούν μυέλωμα, μεταστάσεις στους σπονδύλους)
- Αιματολογικά νοσήματα
- Αιμοσφαιρινοπάθειες
- Διάφορες άλλες παθήσεις
- Ινομυαλγία
- Νόσος του Paget
- Ανεύρυσμα της κοιλιακής αορτής
- Ψυχιατρικές παθήσεις
- “Μηχανικά” αίτια
Από όλα αυτά τα αίτια της οσφυαλγίας συνηθέστερα είναι τα “μηχανικά”, που είναι υπεύθυνα για το 90% και πλέον όλων των περιπτώσεων οσφυαλγίας. Όταν η οσφυαλγία οφείλεται σε δισκοκήλη ή σπονδυλολίσθηση μπορεί να συνοδεύεται από ισχιαλγία λόγω πίεσης κάποιας ρίζας του ισχιακού νεύρου στο επίπεδο της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. Ο θεράπων γιατρός με βάση το ιστορικό του ασθενούς, την κλινική εξέταση και τον κατάλληλο απεικονιστικό έλεγχο της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης (συνήθως με ακτινογραφίες, μερικές φορές με αξονική ή μαγνητική τομογραφία και σπανιότερα με άλλες μεθόδους) επιδιώκει να θέσει τη διάγνωση του αιτίου της οσφυαλγίας.
Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση οσφυαλγίας;
Παράγοντες κινδύνου για τη «μηχανική» οσφυαλγία είναι το γυναικείο φύλο, η μεγάλη ηλικία, τα επαγγέλματα που επιβάλλουν άρση (σήκωμα) μεγάλου βάρους, το σήκωμα βάρους με μη σωστή θέση του σώματος, ο λανθασμένος τρόπος καθίσματος γενικά και ειδικά πίσω από τον πάγκο εργασίας, η παχυσαρκία και ίσως το κάπνισμα. Επίσης, το χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την οσφυαλγία. Πιθανότατα να έχει σχέση με άγνοια των προληπτικών μέτρων για την οσφυαλγία μεταξύ των ατόμων με χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης ή/και με σήκωμα μεγάλου βάρους από αυτά τα άτομα.
Υπάρχουν προληπτικά μέτρα για τη«μηχανική» οσφυαλγία;
Από την άποψη της πρόληψης της “μηχανικής” οσφυαλγίας και με δεδομένη την πολύ μεγάλη συχνότητα υποτροπών της, όπως ήδη αναφέρθηκε, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τονιστεί ότι από όλους τους παραπάνω παράγοντες κινδύνου για την οσφυαλγία ορισμένοι μπορεί να τροποποιηθούν και να εξουδετερωθεί η συμβολή τους στην εμφάνιση της οσφυαλγίας. Στους τροποιήσιμους παράγοντες κινδύνου για την οσφυαλγία περιλαμβάνονται το σήκωμα βάρους έχοντας το σώμα σε μη σωστή θέση, ο λανθασμένος τρόπος καθίσματος γενικά και ειδικά πίσω από τον πάγκο εργασίας, η παχυσαρκία, το χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης και το κάπνισμα. Έτσι στα πλαίσια της πρωτογενούς και δευτερογενούς πρόληψης της “μηχανικής” οσφυαλγίας είναι εφικτό να εφαρμόζονται μέτρα για την εξουδετέρωση αυτών των παραγόντων.
Ποια είναι η θεραπευτική αντιμετώπιση της οσφυαλγίας;
Τα θεραπευτικά μέσα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της οσφυαλγίας περιλαμβάνουν:
- Αναλγητικά φάρμακα
- Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα
- Μυοχαλαρωτικά φάρμακα
- Τοπικές εγχύσεις γλυκοκορτικοειδούς φαρμάκου (κορτιζόνης) και τοπικού αναισθητικού
- Επισκληρίδιες εγχύσεις
- Παρασπονδυλικές εγχύσεις
- Ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών κάμψης της μέσης, δηλ. των ορθών κοιλιακών μυών, και των μυών έκτασης της μέσης, δηλ. των ραχιαίων μυών.
- Διάφορα σύγχρονα είδη φυσικοθεραπείας
- Ζώνη για τη μέση
- Χειρουργική θεραπεία. Σε πολύ μικρό ποσοστό των ασθενών (δεν υπερβαίνει το 5%) με δισκοκήλη ή σπονδυλολίσθηση μπορεί να αποτύχει η συντηρητική θεραπεία και να χρειαστεί χειρουργική αντιμετώπιση.
Όταν η οσφυαλγία οφείλεται σε μικροβιακό παράγοντα ή σε κάποια από τις παθήσεις που περιλαμβάνονται στις παραπάνω κατηγορίες 2-7 των αιτίων της οσφυαλγίας, είναι αυτονόητο ότι η θεραπευτική αγωγή περιλαμβάνει όλα τα μέτρα που απαιτούνται για την αντιμετώπιση αυτού του συγκεκριμένου αιτίου.
- Σε κάθε περίπτωση ο ορθοπαιδικός ιατρός είναι αρχικά ο κατάλληλος να εξακριβώσει τα αίτια μιας οσφυαλγίας ή και ισχιαλγίας. Σε περίπτωδση που τα αίτια δεν οφείλονται σε ορθοπαιδκή πάθηση τόττε ο ασθενής θα παραπεμφθεί σε ιατρό κατάλληλης ειδικότητας όπως ρευματολόγο, νευροχειρουργό, κλπ.