Ορθοπαι(ε)δική

Ορθοπαιδική ή ορθοπεδική;
 
Η λέξη ‘‘γεννήθηκε’’, από τον Γάλλο χειρουργό Nicolas Andry, το έτος 1741.
Σκοπός της ειδικότητος, ήταν η θεραπεία των πολεμικών τραυμάτων – αναπηριών, και η αποκατάσταση των αναπηριών των παιδιών κυρίως από πολιομυελίτιδα, νευρολογικές παραλύσεις και παιδιών με δυσπλασίες.
Ο N. Andry, φιλέλληνας ων, συνέθεσε τη γαλλική λέξη Orthopedie από το “ΟΡΘΟΝ ΠΑΙΔΙΟΝ” (όπως γράφει στην εισαγωγή του βιβλίου του) και όχι από την ρίζα -πεδ- (δάπεδο, πέδιλο, τροχοπέδηση).
Η λέξη μεταφέρθηκε ως αντιδάνειο από τα Γαλλικά. «Ορθοπεδική».
Οι γλωσσολόγοι μας, μετά την μελέτη της έκδοσης του N. Andry, θεώρησαν ότι γράφεται με e προερχόμενη από το “ΟΡΘΩΝΩ ΕΙΣ ΤΟ ΠΕΔΟΝ” (στήνω όρθιο στο δάπεδο).
 
Ο καθ. Θ. Γαροφαλίδης γράφει: «το έτος 1741 ο Γάλλος καθηγητής Ν. Ανδρύ είναι ο πατήρ της λέξεως ορθοπεδική, ην σχηματίζει εκ του ελληνικού ορθώς και παιδίον. Είναι φανερόν ότι τελικά επεκράτησεν ο όρος ορθοπεδικός (με ε) όπου μαρτυρείται από το έτος 1898 εν Ελλάδι” .
«Ο όρος εισήχθη στη χώρα μας περί το τέλος της δεκαετίας 1950 (?), ως “ορθοπεδική”, γράφει ο φιλόλογος Φωκίων Τοπάλης.
Τα τελευταία χρόνια, με πρωτοβουλία ιατρών που μετεκπαιδεύθηκαν στην Αγγλία, προέκυψε μιμητικά ο όρος: “ορθοπαιδική”.
Η ετυμολογική γραφή μιας λέξης μπορεί να βασίζεται στην αρχική της σημασία. Πράγματι, η γραφή ‘‘ορθοπαιδική’’ οφείλεται στη σημασία που είχε αρχικά ο όρος. Θα επιλέγαμε τη γραφή ορθοπαιδική, για να αναφερθούμε σε μια ειδικότητα που αφορά μόνο στα παιδιά. Όμως, κάτι τέτοιο δεν ισχύει.
Συνεκδοχικά θα δεχθούμε τον όρο “ορθογεροντική”, διότι ανάγκη συνδρομής της ειδικότητας αυτής έχουν ενήλικες και ιδιαίτερα γέροντες.
 
Τα περισσότερα λεξικά της γλώσσας μας, με προεξάρχον το λεξικό του καθηγητού και ακαδημαϊκού Ιωάννη Σταματάκου, αναγράφουν τον όρο ως «Ορθοπεδική».
Η ετυμολογία του: ορθός + πέδον (το πέδον = το έδαφος (από όπου και κράσπεδον, δάπεδον, πεδίον, πους κ.λπ.).
Αξιοσημείωτο είναι ότι ένα μόνο σύγχρονο λεξικό της Νέας Ελληνικής δικαιολογεί ετυμολογικά το ε του ορθοπεδικός. Πρόκειται για το Μείζον Ελληνικό Λεξικό Τεγόπουλου-Φυτράκη (έκδ. 1999), το οποίο ερμηνεύει ετυμολογικά το ορθοπεδικός από το «ορθός και πέδον (έδαφος)». Η ετυμολογική αυτή εξήγηση είναι αβάσιμη· δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να τη στηρίζει.
 
Από λεξικογραφική σκοπιά μάλιστα, καλό θα ήταν το αντίστοιχο λήμμα ενός νεοελληνικού λεξικού, να περιλαμβάνει και τις δύο γραφές. Ορθοπαιδική και ορθοπεδική, με το σκεπτικό ότι το λήμμα ενός λεξικού αντανακλά τη γλωσσική πραγματικότητα.
Εφόσον πράγματι χρησιμοποιούνται παράλληλα και οι δύο γραφές της συγκεκριμένης λέξης, καλό είναι να καταγράφονται και οι δύο. Ακόμη καλύτερα να εξηγείται ότι βασίζονται σε κριτήρια (στο ετυμολογικό κριτήριο η μία, στο κριτήριο της χρήσης η άλλη).
 
Μέχρι το έτος 1995 δεν υπήρχε πρόβλημα γραφής της λέξης Ορθοπεδική στην Ελλάδα. Σε λεξικά, βιβλία, άρθρα, ταμπέλες, κάρτες, έντυπα, παντού η λέξη γραφόταν «Ορθοπεδική». Τα βιβλία Ορθοπεδικής των καθηγητών Θεόδωρου Γαροφαλίδη , του Γεώργιου Χαρτοφυλακίδη και του Παναγιώτη Συμεωνίδη είχαν τον τίτλο τη λέξη «Ορθοπεδική». Στην ξένη βιβλιογραφία υπήρχαν και υπάρχουν ακόμα δύο γραφές.
 
To 1995 μετά από ερώτημα ξένων καθηγητών στον καθ. Π. Σουκάκο, σχετικά με τη σωστή ορθογραφία της λέξης, το ερώτημα μετεφέρθη διά της Ελληνικής Εταιρείας Ορθοπαιδικής Χειρουργικής και Τραυματολογίας (ΕΕΧΟΤ) σε τρεις καθηγητές γλωσσολογίας (Μπαμπινιώτης, Πετρούνιας και Χρηστίδης). Αυτοί γνωμοδότησαν ότι πρακτικά είναι σωστές αμφότερες οι γραφές.
 
Το θέμα τέθηκε σε ψηφοφορία στη Γενική Συνέλευση της ΕΕΧΟΤ όπου υπερψηφίστηκε η γραφή Ορθοπαιδική.