Η σπονδυλική στήλη περιβάλει τον νωτιαίο μυελό και είναι από τα πιο δυνατά μέρη του σώματος. Όμως η πολυπλοκότητα της σπονδυλικής στήλης προκαλεί αρκετές φορές προβλήματα και ένα από αυτό είναι η σπονδυλική στένωση (spinal stenosis). Η σπονδυλική στήλη είναι ταυτόχρονα σταθερή αλλά και με μεγάλη κινητικότητα. Αυτό το γεγονός οδηγεί σε ιδιαίτερες καταπονήσεις, εκφυλίσεις, φθορές, βλάβες.
Η σπονδυλική στήλη περιλαμβάνει 34 σπονδύλους (7 αυχενικοί, 12 θωρακικοί, 5 οσφυϊκοί, 5 ιεροί και 4 ή 5 κοκκυγικοί). Ανάμεσα στους σπονδύλους υπάρχει ο μεσοσπονδύλιος δίσκος. Πρόκειται για χόνδρινη κατασκευή που σκοπό έχει την απορρόφηση των κραδασμών.
Το πρόσθιο τμήμα των σπονδύλων είναι συμπαγές και λέγεται σώμα (vertebral body). Το οπίσθιο τμήμα λέγεται πέταλο (lamina vertebralis). Ανάμεσα στο σώμα και το πέταλο του σπονδύλου, υπάρχει ένα κενό – ο σπονδυλικό σωλήνας, μέσα στον οποίο βρίσκεται και προστατεύεται ο νωτιαίος μυελός. Δύο σπόνδυλοι συνδέονται με ένα μεσοσπονδύλιο δίσκο, δύο αρθρώσεις (δεξιά και αριστερά) και αρκετούς συνδέσμους (επακάνθιος, μεσακάνθιος κ,α).
Καθώς ενώνονται – αρθρώνονται οι σπόνδυλοι, ο ένας μετά τον άλλον σχηματίζεται ένας σωλήνας, που λέγεται σπονδυλικός σωλήνας και μέσα σε αυτόν βρίσκεται προστατευμένος ο νωτιαίος μυελός (spinal cord). Από το εσωτερικό της σπονδυλικής στήλης ξεκινούν 62 νεύρα που συνδέουν τον εγκέφαλο με το υπόλοιπο σώμα.
Σπονδυλική στένωση
Είναι η στένωση του σωλήνα της σπονδυλικής στήλης, με συνέπεια την πίεση του νωτιαίου μυελού ή των νεύρων. Οι περισσότερες στενώσεις αρχίζουν και εμφανίζονται από την ηλικία των 50 και άνω ως αποτέλεσμα της εκφύλισης – φθοράς της σπονδυλικής στήλης. Οι περισσότεροι ασθενείς μπορεί να είναι ασυμπτωματικοί έως ότου προκληθεί επιπλέον πίεση των νεύρων όπως μια κήλη δίσκου ή ένας τραυματισμός στην οσφυϊκή μοίρα. Η σπονδυλική στένωση αφορά μία περιοχή στο σπονδυλικό σωλήνα. Αυτή η στένωση προκαλείται συνήθως από οστεοαρθριτικές αλλοιώσεις (φθορά) των αρθρώσεων, οστεόφυτα (γνωστά ως άλατα). Η εκφύλιση αφορά και τους συνδέσμους και τους μεσοσπονδύλιους δίσκους που έχουν σαν αποτέλεσμα την ελάττωση του διαθέσιμου χώρου γιά τα νεύρα.
Η φυσιολογική φθορά, ένας τραυματισμός ή η γήρανση μπορεί να εκφυλίσουν σταδιακά τον προστατευτικό ιστό (χόνδρο) που καλύπτει τις αρθρώσεις της σπονδυλικής στήλης. Μπορεί να φθαρούν οι δίσκοι ανάμεσα στους σπονδύλους και να μειωθεί ο χώρος ανάμεσα τους. Μπορεί επίσης να αναπτυχθούν οστέϊνα εξογκώματα (οστεόφυτα). Αυτές οι αλλαγές δημιουργούν πίεση στον νωτιαίο μυελό και στα νεύρα.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Τα συμπτώματα της σπονδυλικής στένωσης περιλαμβάνουν:
Χαρακτηριστικό της πάθησης είναι ότι τα συμπτώματα εκλύονται σε θέση ορθοστασίας ή στη βάδιση. Όταν σκύβετε τη μέση ή κάθεστε για λίγο, ο πόνος υποχωρεί. Αυτά τα συμπτώματα υποδηλώνουν σπονδυλική στένωση.
Η πρόσθια κάμψη της μέσης και η καθιστή θέση μετριάζουν – απαλύνουν τον πόνο. Αυτές οι στάσεις αυξάνουν τη διάμετρο του σπονδυλικού σωλήνα, στην ουσία με τον τρόπο αυτό μειώνεται η πίεση στα σπονδυλικά νεύρα.
Τα συμπτώματα είναι συχνά ήπια και παρόμοια με αυτά που σχετίζονται με διαφορετικά αίτια πόνου στη μέση και στο κάτω άκρο.
Σε σοβαρές περιπτώσεις σπονδυλικής στένωσης ο πόνος επιμένει ανεξάρτητα από τη δραστηριότητα ή τη στάση.
Ο πόνος από τη σπονδυλική στένωση τείνει να γίνεται περισσότερο αντιληπτός κατά τη βάδιση σε κατηφορικά μέρη και επιμένει με την ορθοστασία. Αντίθετα ο πόνος που προκαλείται από την κακή κυκλοφορία 9αγγειακή αιτιολογία) επιδεινώνεται συνήθως κατά τη βάδιση σε ανηφορικά μέρη και υποχωρεί με την ορθοστασία.
Τα συμπτώματα διαφέρουν ανάλογα με την περιοχή της σπονδυλικής στήλης που προσβάλλεται και την έκταση του προβλήματος. Αν η νευρική πίεση μπορεί να ανακουφιστεί αποτελεσματικά με τη θεραπεία, τα συμπτώματα μπορεί να μην επιδεινωθούν περισσότερο ή ακόμα και να υποχωρήσουν.
Σε μερικές περιπτώσεις η σπονδυλική στένωση μπορεί να οδηγήσει σε εξουθενωτικό πόνο, χρόνιο άλγος ή συμπτώματα που απαιτούν χειρουργική αποκατάσταση.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Η διάγνωση είναι συνδυασμός του ιστορικού, σε συνδυασμό με τα ευρήματα από την κλινική εξέταση. Δυσκολία του ασθενούς να περπατήσει αποστάσεις. Η βάδιση διακόπτεται από την ανάγκη να καθήσει (διαλείπουσα χωλότητα). Ο ασθενής περπατά συγκεκριμένη απόσταση μετά πρέπει να καθήσει, ακολούθως ξαναπερπατά την ίδια απόσταση και πρέπει πάλι να καθήσει, κ.ο.κ. Πολλοί ασθενείς εμφανίζουν αδυναμία κάποιου νεύρου, άρα και μυϊκής ομάδας από τα κάτω άκρα. Περιορισμό κινήσεων ή ελάττωση της αισθητικότητας. Στην κλινική εξέταση πρέπει να συμπεριλαμβάνεται και έλεγχος των ισχίων, που πολύ συχνά μιμούνται περιπτώσεις σπονδυλικής στένωσης και των αγγείων των κάτω άκρων, γιατί και οι αγγειακές στενώσεις των κάτω άκρων εκδηλώνονται με διαλείπουσα χωλότητα (αλλά υποχωρούν με το να σταματήσει ο ασθενής για λίγο και όχι με το να καθήσει).
Aκτινογραφίες σε όρθια θέση δείχνουν την σταθερότητα της σπονδυλικής στήλης. Η αξονική τομογραφία και κυρίως η μαγνητική τομογραφία μπορούν να μας δείξουν την έκταση της στένωσης του σπονδυλικού σωλήνα, καθώς και την πίεση στις διάφορες ρίζες ενόψει ενός πιθανού χειρουργείου. Το ηλεκτρομυογράφημα θα καθορίσει το ποσοστό βλάβης του πάσχοντος νεύρου.
Πριν γίνει η διάγνωση, ο γιατρός θα κάνει πιθανότατα εξετάσεις, για να αποκλείσει άλλες παθήσεις που μπορεί να προκαλούν πόνο ή μούδιασμα στο πόδι, όπως είναι ο όγκος στη σπονδυλική στήλη ή ένα κυκλοφορικό πρόβλημα. Η δισκοκήλη μπορεί να προκαλέσει παρόμοια συμπτώματα. Άλλη διαγνωστική εξέταση για την στένωση του σπονδυλικού σωλήνα είναι η μυελογραφία (χρησιμοποιείται όλο και σπανιότερα).
Ακτινογραφίες της σπονδυλικής στήλης χρησιμοποιούνται ώστε να φανεί πόσο σοβαρές είναι οι οστεοαρθριτικές αλλοιώσεις. Η εξέταση εκλογής που θα επιβεβαιώσει την διάγνωση είναι η μαγνητική τομογραφία της σπονδυλικής στήλης.
ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ
Οι περισσότερες περιπτώσεις σπονδυλικής στένωσης μπορούν να αντιμετωπισθούν με παυσίπονα, αντιφλεγμονώδη και άσκηση. Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, τα παυσίπονα και τα μυοχαλαρωτικά μπορεί να ανακουφίσουν από τον πόνο και να μειώσουν τη φλεγμονή. Σε σπάνιες περιπτώσεις οξέως πόνου, μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει επισκληρίδιες ενέσεις κορτιζόνης ή κορτιζόνη από του στόματος (χάπι – per os). Η ένεση με κορτικοστεροειδή προσωρινά ανακουφίζει, το πρόβλημα όμως παραμένει. Συνήθως, ο περιορισμός των δραστηριοτήτων και η χρήση ζώνης lumbosacral βοηθά στην ύφεση των συμπτωμάτων.
Οι εγχύσεις μπορεί να είναι παρασπονδυλικές (δίπλα απο την σπονδυλική στήλη), ενδοσπονδυλικές (μέσα στη σπονδυλική στήλη). Χρησιμοποιούνται εγχύσεις κορτικοστεροειδών με lidocaine, ropivacain, εγχύσεις κολλαγόνου, αυτόλογα ένζυμα, που με την βοήθεια των υπερήχων ενίοντε με μεγάλη ακρίβεια.
Η φυσικοθεραπεία στην παρούσα φάση έχει νόημα, με την βοήθεια που μπορούν να προσφέρουν τα φυσικά μέσα (ζέστη, ρεύματα, διαθερμίες, υπέρηχοι), καθώς και με ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών, φυσικής αντοχής, ελαστικότητας και διατάσεων της σπονδυλικής στήλης. Στα αρχικά στάδια της πάθησης τα φάρμακα και η φυσικοθεραπεία μπορεί να αποτελούν τη μοναδική θεραπεία που θα χρειαστείτε. Η παραμονή στο κρεβάτι ήταν κάποτε βασική μέθοδος αντιμετώπισης του οξέος πόνου της μέσης. Τώρα συνιστάται μόνο για λίγες ημέρες στην περίπτωση έντονου πόνου. Η παρατεταμένη παραμονή στο κρεβάτι μπορεί να μειώσει τη δύναμη των μυών και να επιδεινώσει την αδυναμία.
Αν η συντηρητική αγωγή αποτύχει ή αν η στένωση είναι μεγάλη, τότε συνιστάται η χειρουργική θεραπεία. Ο σκοπός της χειρουργικής θεραπείας είναι η διεύρυνση του σπονδυλικού σωλήνα και η αποσυμπίεση των νεύρων. Κλασικό χειρουργείο είναι η πεταλεκτομή. Το πέταλο (οπίσθιο κομμάτι του σπονδυλικού σωλήνα) αφαιρείται. Η οσφυϊκή πεταλεκτομή είναι επέμβαση που αντιμετωπίζει την οσφυϊκή στένωση του σπονδυλικού σωλήνα. Η συχνή αυτή επέμβαση γίνεται σε ανθρώπους μέσης και μεγάλης ηλικίας και είναι ασφαλής και αποτελεσματική, με μικρό ποσοστό επιπλοκών. Βοηθά ουσιαστικά τον ασθενή.
Αν δεν χρειάζεται να αφαιρεθεί όλο το πέταλο μπορεί κανείς να αφαιρέσει ένα τμήμα αυτού (πεταλοτομή/ laminectomy). Αν υπάρχουν μεγάλες κήλες, αφαιρούνται και αυτές κατά την διάρκεια του χειρουργείου για τον ίδιο ακριβώς λόγο, δηλαδή την διεύρυνση του καναλιού. Στα πλαίσια της αποσυμπίεσης του σωλήνα πρέπει να απελευθερωθούν και τα πλάγια τρήματα (τρηματεκτομή/ foraminotomy).
Η οσφυϊκή σπονδυλοδεσία είναι μία χειρουργική επέμβαση που αντιμετωπίζει την αστάθεια της σπονδυλικής στήλης. Στο χειρουργείο τοποθετούνται βίδες και ράβδοι κατασκευασμένες από κράματα μεταλλικά με βάση το τιτάνιο. Η βιοσυμβατότητα είναι άριστη. Η επέμβαση μπορεί να συνδυαστεί με άλλες επεμβάσεις όπως η μικροδισκεκτομή.
Η σπονδυλοδεσία έχει αυστηρές ενδείξεις στην σπονδυλική στένωση. Βασική ένδειξη είναι η ταυτόχρονη ύπαρξη σκολίωσης πάνω από 20° ή η σπονδυλολίσθηση. Σχετικές ενδείξεις μπορεί να είναι η μεγάλη στένωση ή η μεγάλη δισκική νόσος και αυτό έχει να κάνει περισσότερο με το επίπεδο της δραστηριότητας ενός ασθενούς, καθώς και την ύπαρξη ή όχι σημαντικής οσφυαλγίας. Κατά την διάρκεια του χειρουργείου της σπονδυλοδεσίας, μετά την αποσυμπίεση του καναλιού, τοποθετούνται τα υλικά σπονδυλοδεσίας που είναι βίδες και ράβδοι, οι οποίες ενώνουν τους σπονδύλους που πρόκειται να σπονδυλοδεθούν.
Στην συνέχεια, χρησιμοποιείται οστικό μόσχευμα το οποίο κάνει μόνιμη την σπονδυλοδεσία.
ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Οι περισσότεροι ασθενείς σηκώνονται από το κρεβάτι την ίδια ή την επομένη μέρα του χειρουργείου. Η δραστηριότητα αυξάνεται σταδιακά και μετά από 2-3 μέρες ο ασθενής μπορεί να επανέλθει σπίτι του. Ο πόνος του χειρουργικού τραύματος αντιμετωπίζεται με κοινά παυσίπονα και αντιφλεγμονώδη. Στο σπίτι καλό είναι κανείς να συνεχίζει την ανάπαυση μέχρι να συνέλθει ο οργανισμός από το χειρουργικό stress.
Αυξάνεται η δραστηριότητα αναλόγως της έκτασης του χειρουργείου, της δραστηριότητας του ασθενούς και τον τύπο της χειρουργικής επέμβασης. Έτσι, η επιστροφή στην εργασία ή την οδήγηση υπολογίζεται γύρω στις 2-3 εβδομάδες. Η επιστροφή στις δραστηριότητες, στην ελαφρά γυμναστική υπολογίζεται γύρω στον 1-1,5 μήνες, και όσον αφορά τα σπορ σωματικής επαφής (μπάσκετ), από 3-5 μήνες μετεγχειρητικά.